Sự thật về loài sói

Henry Nicholls

Lời đồn: Sói mang hai hình ảnh trong mắt con người. Chúng khiến người ta sợ hãi với cặp mắt dữ dội, với thói hay cắn trẻ em và giết hại gia súc. Nhưng chúng cũng khiến người ta ngưỡng mộ về cách tổ chức sống bầy đàn chặt chẽ, về việc chăm sóc các thành viên gia đình, và về sức sống mãnh liệt trong tự nhiên.

Thực tế: Có những quan điểm cực đoan về loài sói, nhưng chúng bắt nguồn từ lịch sử chứ không phải từ thực tế cuộc sống hiện đại ngày nay. Trong các điều kiện sống đã thay đổi rất nhiều tại châu Âu và Bắc Mỹ, liệu nay có phải là lúc ta cần xem xét lại các quan điểm về loài sói không?

Ở châu Âu hiện có bao nhiêu con sói? Nếu tôi trả lời câu hỏi này một năm trước đây, tôi có thể đưa ra con số là 1.000. Đó có thể là câu trả lời sai lầm.

“Nếu chúng ta quay trở về những năm 1970 thì đó là một loài sinh vật đang bị đe doạ tuyệt chủng,” John Linnell từ Viện nghiên cứu Thiên nhiên Na Uy ở Trondheim nói.

Phục hồi đáng kinh ngạc

Tuy nhiên, trong vòng 40 năm qua loài sói đã có sự phục hồi đáng kinh ngạc trên lục địa này. “Hiện tại chúng tôi nói có 12.000 con sói ở châu Âu,” ông Linnell cho biết. Trong cùng thời điểm đó thì lượng sói ở Mỹ cũng đã gia tăng nhanh chóng.

Số lượng sói như thế là rất nhiều. Như vậy thì liệu quan niệm cho rằng sói là mối nguy hiểm cho con người có đúng không?

“Nếu chúng ta nhìn vào lịch sử châu Âu, thật sự có rất nhiều bằng chứng cho thấy sói đã giết chết nhiều người trong thế kỷ qua,” Linnell nói.

Ở những khu vực nông thôn vốn bị con người cải tạo nhiều, nơi con người có truyền thống chăn nuôi gia súc và trẻ em được trưng dụng làm mục đồng, sói đã từng tấn công con người. “Điều này xảy ra rất nhiều ở châu Âu cho đến tận cuối thế kỷ 19,” Linnell nói.

Kế đó là mối đe dọa đến từ những con sói có bệnh dại. “Trong một khoảng thời gian ngắn, một con sói dại có thể di chuyển một quãng đường tương đối xa và cắn bất cứ thứ gì đứng yên đủ lâu để bị cắn,” ông nói. “Trước khi chúng ta tìm ra cách chữa bệnh dại thì điều này đồng nghĩa với án tử hình.”

Vẫn còn những nơi trên thế giới nơi những mối đe dọa sói tấn công như thế này vẫn còn tồn tại. Trong một vụ việc được ghi lại cụ thể ở Ấn Độ, một con sói mắc bệnh dại đã nổi điên và tấn công hàng chục người ở nhiều ngôi làng chỉ trong vòng một ngày. Ba trong số các nạn nhân – những người bị thương nặng ở đầu và mặt – đã tử vong.

Vài năm trước đó đã xảy ra một vụ việc tương tự ở Thổ Nhĩ Kỳ. Khi đó một con sói nhảy bổ vào một người đàn ông 60 tuổi đang ngồi trong vườn nhà. Người đàn ông đã bóp cổ con sói cho đến chết nhưng nó cũng kịp cắn ông. Ông ta đã chết một tuần sau đó mà nguyên nhân có thể là bệnh dại.

Tuy nhiên, ngày nay ở hầu hết châu Âu và Bắc Mỹ hiện đại thì mọi chuyện đã khác. Không còn trẻ em đi chăn gia súc và ít có trường hợp sói mắc bệnh dại. Do đó, khả năng sói tấn công là rất ít, theo ông Linnell.

Cách nhìn khác

Trái ngược hoàn toàn về hình ảnh tàn ác mà con người thường nghĩ đến loài sói, trong vòng 50 năm qua người ta đã có cách nhìn khác về loài sinh vật này.

Quan niệm này cho rằng đây là một loài sinh vật phi thường xuất phát từ sự tôn thờ sức mạnh của loài sói vốn có từ lâu.

Quan niệm này càng được củng cố với sự nhìn nhận rằng những loài thú săn mồi hàng đầu như sói có thể có tác động sâu sắc và làm phong phú thêm sự đa dạng sinh học. Cách hay nhất để hiểu quan niệm này về loài sói là thông qua câu chuyện về Công viên Quốc gia Yellowstone.

Hồi thập niên 1920, chính quyền Hoa Kỳ đã tận diệt loài sói ở công viên Yellowstone khiến nơi này không còn một con sói nào trong vòng 70 năm sau đó. Cho đến năm 1995, sau hai thập niên lên kế hoạch, những nhà bảo tồn cuối cùng cũng đã được phép thả loài sói Canada vào nơi này.

Việc đưa loài sói trở lại đã làm thay đổi hệ sinh thái ở Yellowstone. Kết quả nhanh chóng rõ ràng nhất là số lượng loài nai sừng tấm. Vào thời điểm loài sói được đưa trở lại Yellowstone, số lượng nai sừng tấm vào khoảng 16.000 con. Cho đến năm 2004, số lượng loài này đã giảm xuống một nửa còn 8.000 con

Điều này nghe có vẻ không tốt lắm. Nhưng hiệu quả thứ cấp mà việc này mang lại thì rất ấn tượng. Với ít nai sừng tấm ăn cây cỏ hơn, những loài cây như dương hay liễu đã phục hồi nhanh chóng.

Hệ sinh thái là vấn đề phức tạp. Do đó không thể coi một cách đơn giản rằng sự thay đổi này là kết quả của việc loài sói xuất hiện trở lại. Tuy nhiên, có rất nhiều bằng chứng cho thấy việc đưa loài sói vào lại đã dẫn đến một sự thay đổi lớn. Loài thú săn mồi hàng đầu này hóa ra lại là bạn của cây cối ở Yellowstone.

Vậy thì đâu là sự thật về loài sói? Có lẽ nó nằm đâu đó giữa hình ảnh một loài ác thú trong suy nghĩ dân gian với hình ảnh loài sói nơi hoang dã trong kỷ nguyên mới.

“Thách thức đối với chúng tôi hiện nay là tránh khỏi hai thái cực này để đi đến một quan điểm trung dung – không sợ mà cũng không tôn sùng,” Linnell nói.

“Sói không phải là ác quỷ, cũng không phải thiên thần,” ông nói thêm. “Đơn giản chúng chỉ là loài thú săn mồi."

Một số thông tin thú vị về loài sói:

• Tại Âu châu hiện có khoảng 12 ngàn con

• Tại Trung Âu, một đàn sói thường kiểm soát vùng lãnh thổ rộng tới 200km vuông. Tại Bắc Âu, diện tích này lên tới 1.000km vuông

• Khi sói non tách đàn, nó thường đi tới nơi mới cách xa tới trên 1.000km đường chim bay