Bệnh sởi

Bệnh sởi (measles), đã từng gây ra tử vong một cách kinh hoàng, nhất là cho trẻ em, từ những thế kỷ trước, dù được tuyên bố loại trừ hoàn toàn ở nước Mỹ vào năm 2000, dường như đang trở lại hoành hành chúng ta.

Trong Tháng 12 năm vừa rồi bệnh sởi đã tái xuất hiện, bắt đầu từ trường hợp một du khách nước ngoài, đem mầm bệnh lây lan đến Disneyland, vùng Orange County, California. Một trong những lý do bệnh dịch bộc phát ở California vì, một số cha mẹ ở tiểu bang nầy đã chống lại việc chủng ngừa cho trẻ em, vì cho rằng bệnh sởi không còn tồn tại, và sợ phản ứng phụ của thuốc chủng. Trong những năm gần đây, ngay cả một số trường học đã miễn đòi hỏi chủng ngừa bệnh sởi cho trẻ em trước khi nhập học. Vì thế khi bệnh do người nước ngoài mang vào, không ngạc nhiên là dân California dễ bị lây lan trước tiên. Năm 2012, toàn nước Mỹ chỉ có 50 ca bệnh sởi so với 644 ca trong năm 2014.

Bệnh sởi là bệnh gây ra bởi siêu vi paramyxovirus. Triệu chứng phát triển trong vòng 7 đến 14 ngày sau khi lây bệnh, bắt đầu là sốt trên 40 độ C (104 độ F). Kế đến là sự xuất hiện của những mụn nhọt gọi là “Koplik’s spot” là những nhọt thịt bị thối, có mủ ở bên trong thành miệng, đồng thời bệnh nhân bị ho khan, chảy nước mũi, lên sởi đỏ trên da, sưng phổi, viêm sưng màng óc, sưng lỗ tai trong, và sưng não, cuối cùng có thể đi đến tử vong. Cho dù bệnh nhân có thể sống còn, cũng có thể bị những khuyết tật lâu dài của hệ thần kinh, như bị bệnh điếc... Cũng may là cho tới nay, chưa có một trường hợp tử vong nào xảy ra từ California.

Những năm 1960’s, trước khi có thuốc chủng ngừa, gần như mọi người, mọi trẻ em đều mắc bệnh sởi. Tuổi dễ bị mắc bệnh là tuổi dưới 5, và thanh niên 18, 20. Con số tử vong rất cao, và trở thành như chuyện không thể tránh khỏi. Mỗi năm thời đó có khoảng 2.6 triệu người chết vì bệnh sởi trên toàn thế giới, chiếm trung bình 30% bệnh nhân mắc phải bệnh. Có nghĩa là cứ 3 người bị bệnh sẽ có một người chết.

Trên thực tế, căn bệnh chưa hề biến mất. Vì ở Mỹ số bệnh nhân và tử vong gần như không có trong nhiều năm qua, nên chúng ta có ảo tưởng là mầm mống gây bệnh đã bị tiêu diệt. Hiện nay trên thế giới mỗi năm vẫn có 145,000 người chết vì bệnh sởi. Trung bình khoảng 400-500 người chết vì căn bệnh mỗi ngày. Đa số ở những xứ nghèo, không có phương tiện chủng ngừa bệnh. Một lý do tại sao thuốc chủng ngừa có hiệu quả trong nhiều năm qua, vì so với siêu vi gây cúm, loài siêu vi gây bệnh sởi ít thay đổi biến hóa vì thế chỉ có một loại duy nhất. Giống như bệnh cúm, bệnh sởi có thể lây lan qua đường hô hấp, cũng như nước dịch của cơ thể như máu, nước tiểu, nước bọt. Tuy nhiên, siêu vi sởi có thể tồn tại trong không khí lâu hơn siêu vi cúm, và thời gian một người bệnh có thể lây lan qua người khác kéo dài hơn bệnh cúm. Nói cho dễ hiểu, bệnh sởi là bệnh dễ lây lan nhất trong các loại bệnh do siêu vi gây ra, hơn xa cả bệnh sốt xuất huyết Ebola!

Vấn đề ở đây là 90% bệnh nhân chưa bao giờ được tiêm chủng sẽ bị mắc bệnh nếu có tiếp xúc với người bệnh. Kế đến những người không chịu tiêm chủng ngừa thường là có bà con, người thân cũng không được chủng ngừa, và sống trong một cộng đồng những người ngoan cố không tin vào chuyện chủng ngừa. Hơn thế nữa, người ta sợ là sau bao năm gây bệnh ở nước ngoài, bệnh sởi kỳ này sẽ trở lại, biến thái với nhiều chủng loại khác nhau. Cuối cùng, người ta còn lo ngại, thế hệ bác sĩ ngày nay chưa quen hay chưa có kinh nghiệm trong việc định bệnh , hay chữa trị bệnh. Cho dù thuốc men ngày nay tốt hơn thời xưa rất nhiều, nhưng khi cơn dịch bắt đầu hoành hành thì con số tử vong cao sẽ khó tránh khỏi.

Thật ra không có cách ngăn ngừa nào khác hơn là thuốc chủng ngừa bệnh. Trong trường hợp bạn hay người thân chưa được chủng ngừa thì nên tham khảo với bác sĩ gia đình ngay. Về việc chữa tri bệnh thì cũng tuỳ cơ ứng biến như chữa trị bệnh cúm hay các loại bệnh siêu vi khác mà thôi. Tương tự như bệnh cúm, sưng phổi nặng có thể xảy ra, là lý do đưa đến tử vong. Vì thế đa số bệnh nhân cần phải nhập viện, truyền nước biển, hỗ trợ hô hấp với oxigen và một số thuốc trụ sinh có thể cần phải dùng để chữa trị bệnh.

Chung quy, như bất kỳ các loại bệnh truyền nhiễm, phòng bệnh vẫn tốt hơn là chữa bệnh. Nếu có triệu chứng nghi ngờ, không nên chần chờ, vì nếu phát hiện sớm, việc chữa trị sẽ hữu hiệu hơn.

BS. Hồ Ngọc Minh