Vụ vượt ngục tai tiếng của trùm ma túy Mexico

Hà Tường Cát/Người Việt (tổng hợp)

Ngày 11 tháng 7 năm 2015, trên chiếc máy bay riêng TP01 đến Pháp, Tổng Thống Enrique Pena Nieto nhận được điện thoại từ Mexico báo tin trùm ma túy Joaquin 'El Chapo' Guzman vừa trốn khỏi một nhà tù được bảo vệ an ninh vô cùng cẩn mật ở ngoại ô phía Tây thủ đô.

Một chiếc áo t-shirt  in hình Joaquin 'El Chapo' Guzman Loera  treo bán ở Tepeto,  khu thương mại sầm uất nhưng nguy hiểm của Mexico City.  (Hình: Alfredo Estrella/AFP/Getty Images)

Tờ báo Reforma thuật lại tình huống ấy. Viên thư ký Jurge Corona cầm điện thoại đưa cho Tổng Thống Nieto trong lúc đang chơi domino với các cố vấn. Ông ngưng chơi, cầm máy bước vào phòng riêng. Ít phút sau trở ra, mỉm cười nhưng vẻ mặt  căng thẳng, cho biết bộ trưởng nội vụ Miguel Angel Osorio vừa báo cáo vụ 'El Chapo' đào thoát. Một người trong đoàn tùy tùng không giữ được sự ngạc nhiên, kêu lên: “Sao?”. Tổng Thống nhắc lại: “El Chapo đã trốn. Có lẽ bằng đường hầm. Đang tiến hành điều tra”.

Việc đào thoát của ông trùm ma túy hàng đầu thế giới rõ ràng là một điều bối rối cho Tổng Thống Mexico. Nhưng trên máy bay không phải là nơi để có đủ yếu tố và điều kiện để thảo luận nên ông nói với mọi người: “Chúng ta tiếp tục chơi nốt ván bài đi!”.

Joaquín Archivaldo Guzmán Loera, hồ sơ lý lịch không rõ 58 hay 60 tuổi, là ông trùm Sinaloa Cartel, băng đảng ma túy mang tên tiểu bang duyên hải Thái Bình Dương, căn cứ của tổ chức tội ác này. Được quen biết với biệt danh “El Chapo”  có nghĩa “Anh Lùn” vì  Guzman mập và chiều cao chỉ 5 ft 6 in. (1.68 m).

Qua những cuộc xung đột tranh giành thế lực với các băng đảng khác, El Chapo Guzman trở thành ông trùm ma túy đứng đầu Mexico năm 2003 sau khi đối thủ chính Osiel Cardenas, trùm băng đảng Gulf Cartel bị bắt.

Theo tạp chí tái chính Forbes, Guzman đứng hạng 10 trong những người giầu nhất Mexico và thứ 1,140 trên giới, có tài sản ước lượng khoảng $1 tỷ. Bộ ngân khố Hoa Kỳ coi Guzman là “trùm buôn lậu ma túy mạnh nhất thế giới”.

Bộ ngân khố Hoa Kỳ coi Sinaloa Cartel là tổ chức buôn lậu mạnh nhất thế giới, từng đưa vào Mỹ một số lượng ma túy lớn hơn bất cứ nhóm nào khác. Hàng tấn coacaine từ Colombia được chuyển qua Mexico vào Mỹ  rồi phân phối đến các nơi bán  lẻ tiêu thụ. Tổ chức này cũng sản xuất và chuyển lậu những loại ma túy khác bao gồm methamphetamine, marijuana (cần sa), ecstasy (thuốc lắc), heroin (bạch phiến) tới Hoa Kỳ và Âu Châu.  

Năm 1993, Guzman bị bắt ở Guatemala, dẫn độ về Mexico và bị kết án 20 năm tù. Tại khám đường liên bang có an ninh tối đa ở Jalisco, Guzman đã tính toán chuẩn bị cho việc đào thoát. Nhận được hàng bao tiền bạc do đồng đảng bí mật chuyển vào, Guzman đã mua chuộc  nhiều nhân viên  kể cả quản lý nhà tù để có đời sống biệt đãi trong khi bị giam và gần 8 năm sau trốn thoát.  Tháng 1 năm 2001, một  viên cai tù mở cửa phòng biệt giam có hệ thống kiểm soát điện tử, để Guzman nằm trong chiếc xe chở đồ giặt, đẩy ra khỏi cổng chính và đưa lên xe chờ sẵn đi mất. Cảnh sát tại Jalisco cũng ăn hối lộ để 24 giờ sau, khi chắc chắn Guzman đã đi thoát khỏi tiểu bang mới thông báo cho chính quyền liên bang biết và quân đội có thể truy lùng.

Giới chức Mexico qua cuộc điều tra sau đó cho biết 78 người có dính dáng trợ giúp cho vụ vượt ngục và tổng cộng Guzman đã tốn tiền $2.5 triệu vào việc này.

Suốt 13 năm tiếp theo nhà chức trách Mexico truy lùng ráo riết nhưng không có kết quả vì lần nào tìm được dấu vết và tới vây bắt, Guzman đều đã thoát đi trước. Không kể có những viên chức tham nhũng, dân chúng cũng có thể tiết lộ tin tức về hoạt động của quân đội và cảnh sát liên bang để báo cho Guzman biết. Mặc dầu Sinaloa cũng như các băng đảng nổi tiếng tàn ác và sẵn sàng giết người, nhưng Guzman lại thường xuyên giúp đỡ dân nghèo và rất được lòng họ.

Vì vậy Guzman đã có thể an toàn ẩn náu trong một thời gian dài. Một giai thoại được mọi người biết đến là Guzman thỉnh thoảng xuất hiện đột ngột ở các thành phố và vào một hàng ăn sang trọng. Các bộ hạ của Guzman ngay lập tức tịch thâu hết những máy điện thoại di động của mọi người, rồi  báo cho biết cứ việc ăn uống thoải mái và ông trùm sẽ trả tiền, với điều kiện là không ai rời khỏi nhà hàng trước khi  được phép.

El Chapo' Guzman bị bắt ngày 22 tháng 2 năm 2014

Ngày 22 tháng 2 năm 2014, nhận được tin tình báo của các cơ quan công lực Mỹ,  thủy quân lục chiến Mexico phối hợp với cảnh sát liên bang mở cuộc hành quân bắt giữ được El Chapo Guzman, không phải nổ phát súng nào, tại một khách sạn bên bãi biển Mazatlan tiểu bang Sinaloa duyên hải Thái Bình Dương. Đây là một trong những thành tích lớn nhất trong cuộc chiến tranh chống ma túy của Mexico thời chính quyền Tổng Thống  Enrique Pena Nieto.  Sự kiện được loan báo ở tin hàng đầu trên tất cả các cơ quan truyền thông Mỹ Châu và Âu Châu. Các chính quyền Trung Mỹ, Hoa Kỳ, Pháp gởi lời chúc mừng Mexico.

Trong hoàn cảnh ấy, cuộc vượt ngục lần thứ nhì của El Chapo Guzman hồi tháng 7 năm nay như vậy là một đòn nặng với Mexico, vốn vẫn còn nhiều tai tiếng về tình trạng tham nhũng. Giáo sư Manuel Gonzalez Navarro trường đại học National Autonomous University, phê phán: “Họ bắt hắn ta không gặp kháng cự rồi hắn ta trốn thoát không gặp chống đối. Đây là một vết đen, một cú sốc nặng với mọi suy nghĩ bình thường và lưu lại nhiều nghi vấn”. Một số viên chức trực tiếp hoặc gián tiếp liên quan tới chuyện này sau đó đã bị bất giữ.

Tờ Reforma loan tin El Chapo đào thoát trong khi Tổng Thống  Enrique Pena Nieto trên đường công du ở Pháp, viết: “Trong nhà tù, sự phạm tội chỉ có thể xảy ra bằng sự đồng lõa của công nhân viên. Tin xấu này xảy ra đúng lúc Tổng Thống vắng mặt và sự trùng hợp tình cờ nói lên một điều: chính quyền của ông trong cơn khủng hoảng khi nhà lãnh đạo đang ở trên mây”.

El Chapo Guzman trốn từ phòng biệt giam qua một lỗ đào dưới nhà tắm xuống một đường hầm dài 1 dặm ra ngoài rồi lên xe mô tô chờ sẵn đi mất. Các viên chức nhà tù Altiplano  18 phút sau mới tới phòng giam sau khi hình ảnh tù nhân này biến khỏi màn ảnh máy thu hình kiểm soát 24/24 giờ.

Qua gần hai tháng truy tầm không tìm ra tăm tích gì, sáng 31 tháng 8 vừa qua, một tấm hình được đưa lên trương mục twitter của người con trai El Chapo Guzman. Bức hình chụp hai người này đang ở Costa Rica. Điều ấy có nghĩa  Guzman đã trốn được qua biên giới tới một quốc gia Trung Mỹ xa về phía Nam.

Tờ Bisiness Insider cho biết hai ngày sau, bất ngờ lại có một chuyện phức tạp khác xảy ra. Tin tức truyền thông từ Tabasco, tiểu bang miền Đông-Nam Mexico nói rằng có “một người giống như Guzman” bị thương trong một tai nạn xe hơi. Lúc được đưa tới bệnh viện, người này trốn mất trước khi cảnh sát tới! Tiểu bang Tabasco tiếp giáp khu vực có tên là “Vùng Tam Giác Bắc Trung Mỹ” (El Salvador – Guatemala – Honduras), nơi đầy rẫy buôn lậu ma túy và hoạt động của các băng đảng tội ác.

Tờ báo địa phương Tabasco Hoy nói rằng sự nghi ngờ này không mâu thuẫn với hình chụp Guzman ở Costa Rica vì thời gian hai ngày đủ để có thể  từ quốc gia này trở về bằng đường bộ. Tuy nhiên, nghi vấn phải đặt ra là vì sao ông trùm ma túy lại ra khỏi địa phương hoạt động của Sinaloa Cartel để không được bảo vệ bởi các thành viên của mình. Hơn nữa, du hành quốc tế và vượt qua biên giới là rất nguy hiểm với một kẻ đang bị truy tầm ráo riết.

Vì vậy, một số quan sát viên và những giới am hiểu về các tổ chức ma túy tin rằng El Chapo Guzman vẫn chỉ quanh quẩn đâu đó trong tiểu bang Sinaloa. Quyền giám đốc DEA (Drug Enforcement Administration, cơ quan bài trừ ma túy Mỹ), ông Chuck Rosenberg cũng cho là El Chapo đang ở Sinaloa vì đấy là “nơi Guzman cảm thấy an toàn hơn hết”.