Bệnh viêm ruột và những điều cần biết

Hình ảnh mô tả bệnh Crohn.

Việt Hà, phóng viên RFA

Đau bụng, tiêu chảy là những triệu chứng thường thấy trong các bệnh viêm ruột. Phần lớn các triệu chứng này đều có thể được kiểm soát qua thuốc, cách ăn uống, thậm chí phẫu thuật. Tuy nhiên, trong viêm ruột, có hai loại bệnh khá phổ biến không thể chữa khỏi hoàn toàn nhưng nhiều người ít để ý đến. Hai bệnh này là gì? Mời quý vị cùng tìm hiểu trong tạp chí sức khỏe đời sống tuần này do Việt Hà phụ trách

Bệnh viêm ruột IBD

Nhiều người bị bệnh viêm ruột có thể cho rằng mình bị bệnh do ăn uống không sạch, do nhiễm khuẩn hoặc do căng thẳng nên mới có những triệu chứng bệnh viêm loét, tiêu chảy, táo bón. Trong khi những triệu chứng bệnh này có thể được điều trị cho thuyên giảm hoặc đôi khi chúng tự biến mất một thời gian, nguồn gốc căn bệnh vẫn có thể nằm trong cơ thể bệnh nhân bởi nguyên nhân bệnh chính là từ hệ miễn dịch của người. Bệnh viêm ruột này thường được gọi tắt là bệnh viêm ruột IBD.

Đây là loại bệnh kinh niên và gây ra những viêm loét trên hệ tiêu hóa của người bệnh. Bệnh chủ yếu gây viêm loét ở ruột non, ruột già nhưng cũng có thể ảnh hưởng đến bất cứ phần nào thuộc bộ phận tiêu hóa của người từ mồm đến hậu môn. Bác sĩ Howard Ross, Giám đốc phẫu thuật thuộc Trung tâm bệnh tiêu hóa thuộc bệnh viện Temple, Hoa Kỳ cho biết:

Crohn có thể làm cho người ta thấy đau, tiêu chảy, đầy hơi. Người bị Crohn lâu năm có thể có nghẽn ruột và cần phải được phẫu thuật.
-BS Howard Ross

“Bệnh viêm ruột IBD gồm hai loại bệnh là viêm loét đại tràng và bệnh Crohn. Bệnh Crohn là bệnh viêm ruột khi hệ miễn dịch tấn công cơ thể bất cứ đâu trong bộ phận tiêu hóa bao gồm mồm, ruột non, ruột già, hậu môn. Bệnh viêm loét đại tràng và bệnh Crohn khác nhau ở nhiều điểm. Điểm khác lớn nhất là viêm loét đại tràng chỉ ảnh hưởng đến phần hậu môn và ruột già và chỉ ảnh hưởng đến thành ruột còn bệnh Crohn thường gây ảnh hưởng cho người từ 16 đến 40 trở đi. Nam nữ đều có khả năng mắc bệnh như nhau. Crohn có thể làm cho người ta thấy đau, tiêu chảy, đầy hơi. Người bị Crohn lâu năm có thể có nghẽn ruột và cần phải được phẫu thuật.”

Ở người bình thường, hệ thống miễn dịch của cơ thể giúp cơ thể chống lại những yếu tố gây bệnh như các loại vi khuẩn xấu, virut, nấm. Tuy nhiên ở những người bị viêm ruột do khiếm khuyết trong hệ miễn dịch thì chính các tế bào của hệ miễn dịch lại tấn công vào các tế bào lành của cơ thể, gây ra những viêm loét. Điều đáng chú ý là có những người bị mức độ nặng nhẹ khác nhau nên mức độ triệu chứng bệnh cũng khác nhau. Đôi khi những triệu chứng này dường như tự biến mất và người bệnh cảm thấy mình đã hoàn toàn khỏi bệnh nhưng thực ra không phải. Những người mới bị các triệu chứng đầu tiên của bệnh Crohn  đôi khi cũng thấy không có quá nhiều khó chịu. Bác sĩ Maria Abreu, Giám đốc Trung tâm bệnh viêm ruột IBD thuộc bệnh viện Mount Sinai, New York, Hoa Kỳ cho biết:

Hình ảnh minh họa. File photo.

“Một số những triệu chứng ban đầu của bệnh Crohn mà mọi người hay thấy là đi ngoài phân lỏng thường xuyên hơn trước kia. Ngoài ra, người bệnh có thể cảm thấy mệt mỏi, có thể có sốt nhẹ, toát mồ hôi vào ban đêm, viêm miệng, đau bụng khi ăn. Khi bệnh phát triển, đặc biệt là khi bệnh ở phần ruột non, ruột non sẽ nhỏ lại và thức ăn có thể bắt đầu bị nghẽn lại trong ruột. Đôi khi người ta không nhận thấy là mình đang ăn dần ít đi, họ tránh ăn thức ăn có nhiều chất xơ để thức ăn đi qua mà không gây đau đớn. Như vậy người ta sẽ dần quen với việc thay đổi chế độ ăn. Vấn đề chính là ở chỗ người bệnh bắt đầu sụt cân do chế độ ăn thay đổi.”

Chỉ riêng tại Hoa Kỳ, người ta ước tính có khoảng nửa triệu người mắc bệnh Crohn. Các nhà nghiên cứu về căn bệnh này cho rằng, bệnh thường có tính di truyền. Khoảng 20% người bị bệnh Crohn có người thân cùng huyết thống bị bệnh viêm ruột IBD. Bệnh Crohn có thể xảy ra ở bất cứ độ tuổi nào  nhưng thường được phát hiện ở những người lớn ở độ tuổi 16 hoặc 35 đến 40 tuổi.

Chẩn đoán và điều trị bệnh

Việc chẩn đoán đúng hai bệnh này là hết sức quan trọng vì khi nặng nhất cả hai bệnh đều có thể dẫn đến phẫu thuật. Bệnh để lâu và phát triển nặng có thể dẫn đến ung thư ruột. Bác sĩ Maria Abreu giải thích:

“Việc chẩn đoán đúng hai bệnh là rất quan trọng với người bệnh. Lý do nó quan trọng là vì một khi chúng ta đã thử tất cả các loại thuốc mà không có đáp ứng tốt thì lựa chọn tiếp theo là phẫu thuật.  Việc chẩn đoán sớm bệnh Crohn cũng hết sức quan trọng vì đây là bệnh tiến triển. ở một số người có bệnh Crohn, bệnh có thể tiến triển rất nhanh và dẫn đến các biến chứng  như làm ruột non nhỏ lại gây nghẽn hoặc thủng ruột ở ruột non và phải mổ.”

Khi chẩn đoán hai bệnh này, bác sĩ phải dựa vào những triệu chứng bệnh và các kết quả thử máu, thử phân và soi ruột. Thử máu để tìm các kháng thể trong máu người bệnh để chẩn đoán dạng bệnh nhưng không thể là chẩn đoán duy nhất để có thể cho kết quả chính xác. Ngoài thử máu, bác sĩ có thể cho thử phân để tìm bạch cầu trong phân, có thể cho thấy khả năng người bệnh bị viêm ruột IBD và giúp loại bỏ các nguyên nhân bệnh khác do vi khuẩn, virut hay ký sinh trùng. Ngoài ra, để có chẩn đoán chính xác, bác sĩ cũng có thể sử dụng các biện pháp xét nghiệm khác bao gồm soi ruột, chụp X quang, chụp cắt lớp, cộng hưởng từ. Khi soi ruột, bác sĩ sẽ có thể lấy một mẫu tế bào trong suột để làm xét nghiệm sinh tiết.

Cả hai bệnh viêm loét đại tràng và Crohn do hệ miễn dịch cho đến giờ vẫn không thể được chữa khỏi hoàn toàn. Việc chữa trị ban đầu đối với cả hai loại bệnh này đều là thuốc để giảm các triệu chứng khó chịu của bệnh. Bác sĩ Howard Ross nói về việc điều trị bệnh Crohn như sau:

Việc chẩn đoán đúng hai bệnh là rất quan trọng với người bệnh. Lý do nó quan trọng là vì một khi chúng ta đã thử tất cả các loại thuốc mà không có đáp ứng tốt thì lựa chọn tiếp theo là phẫu thuật.
-BS Maria Abreu

“Bệnh Crohn không thể được chữa khỏi hoàn toàn nhưng các triệu chứng có thể kiểm soát được nhờ thuốc. Các loại thuốc này nhằm vào hệ miễn dịch tức là hệ đang tấn công cơ thể và gây ra các triệu chứng bệnh…. Đôi khi người bệnh phải qua phẫu thuật. Người bệnh có thể bị viêm nhiễm, bị áp xe hoặc nghẽn ruột và khi đó người bệnh cần phẫu thuật.”

Với bệnh viêm loét đại tràng IBD, việc điều trị cơ bản cũng dùng thuốc nhắm vào hệ miễn dịch như bệnh Crohn nhưng có một số khác biệt với bệnh Crohn. Bác sĩ Howard Ross giải thích như sau:

“Triệu chứng của viêm loét đại tràng IBD là tiêu chảy ra máu và đau bụng. Điều trị cho bệnh này lúc đầu là dùng thuốc nhắm vào một phần hệ miễn dịch, làm giảm viêm nhiễm trong ruột và làm người bệnh cảm thấy dễ chịu hơn rất nhiều. Bệnh viêm loét đại tràng IBD khác với Crohn là nó không thể được điều trị bằng phẫu thuật. Đôi khi, bệnh có thể khiến người bệnh phải qua phẫu thuật bỏ ruột già và hậu môn. Vấn đề chính của bệnh là ung thư, nhưng đôi khi việc phẫu thuật cũng là do thuốc không cải thiện được tình trạng bệnh. Phẫu thuật với bệnh viêm đại tràng IBD luôn bao gồm mổ bỏ phần hậu môn và ruột già.”

Theo bác sĩ Howard Ross, việc phẫu thuật với cả hai loại bệnh đều giúp bệnh nhân cải thiện đáng kể chất lượng cuộc sống của mình. Trong trường hợp bệnh nhân phải mổ bỏ phần hậu môn và ruột già, để khôi phục lại luồng đi của thức ăn trong hệ tiêu hóa, các bác sĩ sẽ phải tạo hậu môn giả cho người bệnh.

Chế độ ăn cũng hết sức quan trọng với những người bị các bệnh viêm ruột IBD. Với người bị bệnh Crohn, có một số loại thức ăn người bệnh cần tránh vì những loại thức ăn này có thể gây khó chịu, nhất là các loại thức ăn làm từ sữa, thức ăn tạo khí ga trong ruột. Những người bị bệnh Crohn thường được khuyên nên giảm ăn thực phẩm làm từ sữa, ăn thức ăn có độ béo thấp, uống vitamin tổng hợp, uống nhiều nước và chỉ nên ăn các bữa ăn nhỏ.

Với những người bị bệnh viêm đại tràng IBD, các bác sĩ thường khuyên người bệnh nên theo dõi chế độ ăn của mình để tìm hiểu thức ăn nào thường gây triệu chứng bệnh để có thể thay đổi kịp thời. Chế độ ăn của người bị bệnh viêm đại tràng IBD cũng cần phải được cân bằng giữa các chất dinh dưỡng với 3 loại thực phẩm chính là thịt cá, sữa (nếu cơ thể có thể chịu đựng được), rau quả, ngũ cốc, và các loại dầu ăn tốt cho sức khỏe. Người bị bệnh viêm loét đại trạng IBD cũng được khuyên phải thường xuyên uống nhiều nước.

Mặc dù hai loại bệnh viêm ruột IBD hiện vẫn chưa thể được chữa khỏi hoàn toàn nhưng các nhà khoa học trên thế giới nhiều năm qua đã tiến hành thử nghiệm các loại thuốc dùng cho hai bệnh này cho thấy kết quả khá khả quan. Nhiều người bệnh sau khi dùng thuốc điều trị thấy sức khỏe được cải thiện. Tuy nhiên điều quan trọng nhất vẫn là việc chẩn đoán bệnh cần phải chính xác để người bệnh có thể biết được đâu là điều trị thích hợp cho mình.

Tạp chí sức khỏe đời sống tuần này xin tạm dừng tại đây. Việt Hà cảm ơn quý vị đã quan tâm theo dõi. Xin quý vị chia sẻ các thông tin và những đóng góp về các vấn đề y tế, sức khỏe đến trang tạp chí sức khỏe đời sống tại email vietha@rfa.org hoặc www.facebook.com/vietharfa

Việt Hà xin chào tạm biệt quý vị và xin hẹn gặp lại vào tuần tới.